So sánh Luật Tố cáo 2018 với Luật Tố cáo 2011 và những điểm mới của Luật Tố cáo năm 2018.
So với Luật Tố cáo hiện hành (ban hành năm 2011), Luật Tố cáo năm 2018 có nhiều điểm mới, tiến bộ hơn, trong đó đáng chú ý là quy định về hình thức tố cáo, bảo vệ người tố cáo, trình tự thủ tục giải quyết tố cáo.
Ngày 12/6/2018, Quốc hội đã biểu quyết thông qua Luật Tố cáo, có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/01/2019. Luật Tố cáo năm 2018 quy định về tố cáo, các hình thức tố cáo, trình tự thủ tục giải quyết tố cáo; bảo vệ người tố cáo; trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức trong quản lý công tác giải quyết tố cáo...(Tham khảo thêm: Luật Khiếu nại Tố cáo và văn bản hướng dẫn mới nhất)
Sau đây, Tracuuphapluat xin tổng hợp một số điểm mới, tiến bộ của Luật Tố cáo năm 2018 so với quy định hiện hành để các bạn tham khảo.
Giữ hình thức tố cáo như quy định hiện hành, không mở rộng các hình thức tố cáo khác
Về hình thức tố cáo, điều 22 Luật Tố cáo năm 2018 quy định “Việc tố cáo được thực hiện bằng đơn hoặc được trình bày trực tiếp tại cơ quan, tổ chức có thẩm quyền”. Quy định hình thức tố cáo như hiện hành là tố cáo bằng đơn và tố cáo trực tiếp, không mở rộng hình thức tố cáo qua thư điện tử (email), fax, điện thoại hay tin nhắn điện thoại là để bảo đảm tính khả thi cho các cơ quan, tổ chức khi tiếp nhận, xử lý, xác minh tố cáo. Luật Tố cáo 2018 còn bổ sung quy định về điều kiện tố cáo: "Người tố cáo phải là cá nhân có đủ năng lực hành vi dân sự"
Tuy nhiên để không bỏ lọt các hành vi vi phạm pháp luật, người tố cáo vẫn có thể tố cáo qua mail, điện thoại, fax…với điều kiện phải có bằng chứng và có cơ sở để kiểm tra. Điều 25 Luật Tố cáo năm 2018 quy định: Nếu thông tin có nội dung tố cáo qua các kênh này có nội dung rõ ràng, có tài liệu, bằng chứng cụ thể về hành vi vi phạm pháp luật và có cơ sở để thẩm tra, xác minh thì cơ quan, tổ chức, cá nhân tiếp nhận tiến hành việc kiểm tra, thanh tra, xử lý theo thẩm quyền hoặc chuyển đến cơ quan, tổ chức có thẩm quyền xem xét giải quyết, xử lý.
Tố cáo là việc cá nhân căn cứ thủ tục quy định của Luật này báo cho nhà chức trách biết về hành vi vi phạm pháp luật của bất kỳ cơ quan, tổ chức, cá nhân nào gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại đến lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân.
Không mở rộng đối tượng bảo vệ nhưng mở rộng phạm vi bảo vệ, tăng biện pháp bảo vệ đối với người tố cáo
Luật Tố cáo 2018 xác định đối tượng được bảo vệ gồm người tố cáo, vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người tố cáo. Tức là làm rõ thêm khái niệm “người thân thích của người tố cáo” theo quy định của Luật Tố cáo năm 2011.
Luật mới không mở rộng thêm các đối tượng được bảo vệ khác như: người cung cấp thông tin, người làm chứng, người nắm giữ các tài liệu quan trọng liên quan đến nội dung tố cáo, người trực tiếp xác minh và người giải quyết tố cáo...Quy định như vậy là để tập trung nguồn lực cho công tác bảo vệ, bảo đảm tính khả thi, đáp ứng yêu cầu giải quyết tố cáo.
Luật Tố cáo 2018 cũng đã mở rộng phạm vi bảo vệ, không chỉ bảo vệ vị trí công tác, việc làm, tính mạng, sức khỏe, tài sản, danh dự, nhân phẩm của người tố cáo mà còn áp dụng quyền bảo vệ tương tự đối với vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người tố cáo (Điều 47). Khoản 2, điều 47 của Luật Tố cáo 2018 quy định người tố cáo còn được bảo vệ bí mật thông tin cá nhân.
Khi có căn cứ về việc vị trí công tác, việc làm, tính mạng, sức khỏe, tài sản, danh dự, nhân phẩm của người nói trên đang bị xâm hại hoặc có nguy cơ bị xâm hại ngay tức khắc hay họ bị trù dập, phân biệt đối xử do việc tố cáo, người giải quyết tố cáo, cơ quan khác có thẩm quyền tự quyết định hoặc theo đề nghị của người tố cáo quyết định việc áp dụng biện pháp bảo vệ cần thiết. Căn cứ vào các quyền và lợi ích hợp pháp của người được bảo vệ, Luật Tố cáo mới quy định áp dụng các biện pháp bảo vệ người tố cáo mà không phụ thuộc vào địa điểm cần bảo vệ (bảo vệ người tố cáo tại nơi cư trú)
Rút tố cáo là quy định hoàn toàn mới
Luật Tố cáo năm 2018 đã có quy định mới về rút tố cáo nhằm bảo đảm quyền của cá nhân người tố cáo. Người tố cáo có quyền rút toàn bộ nội dung tố cáo, hoặc một phần nội dung tố cáo trước khi người giải quyết tố cáo ra kết luận nội dung tố cáo. Việc rút tố cáo phải được thực hiện bằng văn bản.
Tuy nhiên, để tránh việc rút tố cáo do bị dụ dỗ, mua chuộc, ép buộc hoặc rút tố cáo để trốn tránh trách nhiệm do cố ý tố cáo sai sự thật, gây thiệt hại cho cơ quan, tổ chức, cá nhân hoặc lạm dụng quyền rút tố cáo, Luật Tố cáo 2018 quy định cụ thể điều kiện, yêu cầu của việc rút tố cáo, trách nhiệm giải quyết tố cáo khi hành vi bị tố cáo vẫn có dấu hiệu vi phạm pháp luật, việc xử lý hành vi cố ý tố cáo sai sự thật kể cả trong trường hợp rút tố cáo. Ví dụ:
- Trường hợp người tố cáo rút tố cáo mà người giải quyết tố cáo xét thấy hành vi bị tố cáo có dấu hiệu vi phạm pháp luật hoặc có căn cứ xác định việc rút tố cáo do bị đe dọa, mua chuộc hoặc người tố cáo lợi dụng việc tố cáo để vu khống, xúc phạm, gây thiệt hại cho người bị tố cáo thì vụ việc tố cáo vẫn phải được giải quyết.
- Trường hợp người tố cáo rút tố cáo nhưng có căn cứ xác định người tố cáo lợi dụng việc tố cáo để vu khống, xúc phạm, gây thiệt hại cho người bị tố cáo thì vẫn phải chịu trách nhiệm theo quy định pháp luật về hành vi tố cáo của mình, nếu gây thiệt hại thì phải bồi thường.
Bổ sung quy định về không thụ lý giải quyết tố cáo
Nhằm đáp ứng yêu cầu giải quyết tố cáo hiện nay, khắc phục tình trạng nhiều đơn tố cáo xuất phát từ vụ việc khiếu nại đã được giải quyết đúng trình tự, thủ tục, thẩm quyền theo quy định nhưng người khiếu nại không đồng ý, chuyển sang tố cáo người giải quyết khiếu nại nhưng không cung cấp được bằng chứng, thông tin chứng minh hành vi vi phạm, khiến cho tình hình giải quyết khiếu nại, tố cáo phức tạp, kéo dài, khó giải quyết dứt điểm, tránh tạo ra sự phân biệt đối xử giữa người tố cáo nói chung và người tố cáo xuất phát từ vụ việc khiếu nại. Luật Tố cáo năm 2018 quy định: "Người có thẩm quyền không thụ lý giải quyết tố cáo trong các trường hợp tố cáo xuất phát từ vụ việc khiếu nại đã được giải quyết đúng chính sách, pháp luật, người khiếu nại không đồng ý, chuyển sang tố cáo đối với người giải quyết khiếu nại nhưng không cung cấp được thông tin, tài liệu, bằng chứng để chứng minh cho nội dung tố cáo của mình"
Quy định thẩm quyền giải quyết tố cáo đối với hành vi vi phạm pháp luật của Chủ tịch, Phó Chủ tịch HĐND
Về thẩm quyền giải quyết tố cáo đối với hành vi vi phạm pháp luật của Chủ tịch, Phó Chủ tịch Hội đồng nhân dân, Luật Tố cáo cũ chưa quy định về vấn đề này. Trong khi đó, Luật Tố cáo năm 2018 đã quy định: "Cấp có thẩm quyền phê chuẩn các chức danh này thì có thẩm quyền giải quyết tố cáo"./.
MINH HÙNG (tổng hợp)
Ý KIẾN